Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH), korunmasız cinsel ilişki sırasında bakteri, virüs veya parazitlerin vücuda bulaşmasıyla ortaya çıkan enfeksiyonlardır. Bu hastalıklar, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen ciddi halk sağlığı sorunları arasındadır. Cinsel olarak aktif bireylerin bu hastalıklar hakkında bilgi sahibi olması, belirtileri tanıması ve korunma yöntemlerini uygulaması büyük önem taşır.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların Yaygın Türleri

Aşağıda en sık rastlanan cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve bu hastalıkların temel özellikleri sıralanmıştır:

1. Bel Soğukluğu (Gonore)

Neisseria gonorrhoeae adlı bakterinin neden olduğu bu hastalık, hem erkeklerde hem kadınlarda görülür. Erkeklerde idrar yaparken yanma, akıntı ve testislerde ağrı gibi belirtiler oluşabilir. Kadınlarda ise vajinal akıntı, alt karın ağrısı ve adet dışı kanama görülebilir. Tedavi edilmezse kısırlık gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.

2. Trikomonas Enfeksiyonu

Trichomonas vaginalis isimli protozoonun neden olduğu bu enfeksiyon, özellikle kadınlarda yoğun sarı-yeşil, kötü kokulu vajinal akıntı ile kendini gösterir. Kaşıntı, yanma ve cinsel ilişki sırasında ağrı da görülebilir. Erkeklerde genellikle belirti vermez ama bulaştırıcıdır. Antibiyotik tedavisiyle kolayca kontrol altına alınabilir.

3. Frengi (Sifiliz)

Treponema pallidum bakterisinin sebep olduğu frengi, çok aşamalı seyreden bir hastalıktır. İlk evrede genital bölgede ağrısız bir yara (şankr) oluşur. Tedavi edilmezse ikinci ve üçüncü evrelere geçerek ciddi sistemik sorunlara, hatta beyin ve kalp hasarına neden olabilir. Erken teşhis ve antibiyotik tedavisiyle tamamen iyileştirilebilir.

4. Herpes Enfeksiyonu (Genital Uçuk)

Herpes simpleks virüsü (HSV) ile bulaşan bu enfeksiyon, genital bölgede ağrılı, içi su dolu kabarcıklarla karakterizedir. HSV-1 genellikle ağız çevresinde görülse de, HSV-2 genital bölgede daha yaygındır. Virüs vücutta kalıcıdır ve zaman zaman ataklarla yeniden ortaya çıkabilir. Tamamen tedavi edilemez ancak antiviral ilaçlarla kontrol altına alınabilir.

5. Human Papilloma Virüs (HPV)

HPV, genital siğillere ve rahim ağzı kanseri gibi bazı kanser türlerine neden olabilen bir virüstür. Bazı tipleri sadece siğillere neden olurken, bazı yüksek riskli tipler kanserle ilişkilidir. En etkili korunma yolu HPV aşısıdır. Ayrıca prezervatif kullanımı da bulaş riskini azaltır ancak tamamen ortadan kaldırmaz.

6. Molluscum Contagiosum (Poxvirüs Enfeksiyonu)

Bir tür poxvirüsün neden olduğu bu enfeksiyon, ciltte küçük, kabarık ve ortası çökük, ciltten daha açık renkli nodüllerle seyreder. Cinsel temas yoluyla bulaşabileceği gibi, doğrudan temasla veya ortak kullanılan nesnelerle de geçebilir. Bağışıklığı güçlü bireylerde zamanla kendiliğinden iyileşebilir.

7. Klamidya Enfeksiyonu

Chlamydia trachomatis bakterisinin neden olduğu bu hastalık, en sık rastlanan cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan biridir. Erkeklerde akıntı ve yanma, kadınlarda ise sessiz seyreden enfeksiyon olarak kendini gösterebilir. Uzun vadede kadınlarda tüplerin tıkanmasına ve kısırlığa neden olabilir. Erken teşhis ve antibiyotik tedavisiyle başarıyla tedavi edilir.

8. Granüloma Inguinale (Donovanosis)

Nadir görülen bu hastalık, Klebsiella granulomatis bakterisinin neden olduğu cilt enfeksiyonudur. Genital bölgede ağrısız, et beni benzeri yaralarla başlar. Yaralar zamanla büyüyebilir ve çevre dokulara yayılabilir. Özellikle tropikal bölgelerde daha sık görülür. Antibiyotiklerle tedavi edilebilir.

9. Hepatit B ve Hepatit C

Hepatit B ve C virüsleri, karaciğer iltihabına yol açar ve cinsel temasla bulaşma riski taşır. Hepatit B, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar arasında yer alırken, Hepatit C daha çok kan temasıyla bulaşsa da, cinsel temasla geçiş riski de mevcuttur. Hepatit B için etkili bir aşı bulunmaktadır. Her iki tip de kronikleştiğinde karaciğer sirozu ve kanser riskini artırır.

10. HIV (İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü)

HIV, bağışıklık sistemini zayıflatan ve tedavi edilmediğinde AIDS’e neden olan bir virüstür. Korunmasız cinsel ilişki, kan yoluyla bulaş veya anneden bebeğe geçiş gibi yollarla yayılır. Belirti vermeden uzun yıllar vücutta kalabilir. Günümüzde antiretroviral tedavi ile HIV’li bireyler uzun ve sağlıklı yaşamlar sürebilir.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların Belirtileri

CYBH’ler bazı bireylerde tamamen belirtisiz seyredebilirken, bazılarında aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:

• Genital bölgede akıntı veya kötü koku
• İdrar yaparken yanma
• Genital bölgede kaşıntı, kızarıklık veya yara
• Cinsel ilişki sırasında ağrı
• Lenf bezlerinde şişlik
• Karın alt bölgesinde ağrı

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklardan Korunma Yolları

CYBH’lerden korunmak için bireysel farkındalık ve önleyici sağlık davranışları büyük önem taşır. İşte alınabilecek bazı önlemler:

• Prezervatif Kullanımı: Hem erkek hem kadın prezervatifi, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı etkili bir bariyer görevi görür.
• Tek Eşlilik: Sadakat temelli tek eşli ilişkiler, bulaş riskini azaltır.
• Düzenli Test Yaptırmak: Özellikle birden fazla partneri olan bireyler, düzenli olarak CYBH testleri yaptırmalıdır.
• Aşılar: HPV ve Hepatit B gibi hastalıklar için güvenli ve etkili aşılar mevcuttur.
• Cinsel Eğitim: Özellikle genç bireylerin, güvenli cinsellik ve korunma yolları hakkında bilgi sahibi olması gerekir.

CYBH’ler Kimleri Etkiler?

Her yaştan ve cinsiyetten birey, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan etkilenebilir. Ancak risk grupları şunlardır:

• Korunmasız cinsel ilişkiye giren bireyler
• Çok partnerli ilişkiler yaşayanlar
• Cinsel eğitim seviyesi düşük olan bireyler
• Cinsel saldırıya uğrayan bireyler
• CYBH taşıyan partneri olan kişiler

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların Teşhisi ve Tedavisi

CYBH şüphesi olan bireyler, gecikmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. Tanı için kan testleri, idrar örnekleri, kültür testleri veya fizik muayene gerekebilir. Çoğu bakteriyel CYBH antibiyotiklerle tedavi edilebilir. Viral enfeksiyonlar ise tamamen iyileştirilemez, ancak ilaçlarla kontrol altında tutulabilir. Partnerlerin eş zamanlı tedavisi hastalığın yeniden bulaşmasını önler.